RZYM: 80. rocznica śmierci założycielki Fundacji Rzymskiej Margrabiny J. Z. Umiastowskiej

Ostatnia aktualizacja artykułu: 4 grudnia 2022 r. (pod artykułem dodano galerię zdjęć z Moszczenicy nadesłanych przez naszą Czytelniczkę p. Annę Grzelakowską oraz wprowadzono drobne uzupełnienia)

Janina Zofia z Ostroróg-Sadowskich Umiastowska (ur. 1860) zmarła w Rzymie 6 października 1941 roku, przeznaczając cały majątek na utworzenie fundacji swojego imienia. Fundacja założona w 1944 roku działa do dziś, jest powszechnie znana zarówno w kręgach polonijnych, jak i wśród Polaków w kraju. Z okazji 80. rocznicy śmierci J. Z. Umiastowskiej pragnę przypomnieć kilka mniej znanych faktów związanych z jej postacią.

TABLICA UPAMIĘTNIAJĄCA J. Z. UMIASTOWSKĄ NA STARYCH POWĄZKACH W WARSZAWIE

Postać margrabiny Janiny Zofii Umiastowskiej kojarzy nam się przede wszystkim z rodzinną Moszczenicą k. Piotrkowa Trybunalskiego (woj. łódzkie), Petersburgiem, Wilnem, Żemłosławiem i oczywiście z Rzymem. Rzadziej na myśl przychodzi nam Warszawa – ukochane miasto jej matki Aleksandry, z którą przebywała tu od 1876 r. W Warszawie J. Z. Umiastowska poznała swojego męża Władysława Umiastowskiego (zm. 1905) i wzięła z nim ślub w 1882 r., w Warszawie Umiastowscy posiadali m.in. kamienicę u zbiegu Wilczej i Alej Ujazdowskich.

ZOBACZ >>> AKT URODZENIA J. Z.. Umiastowskiej (nr 31)

ZOBACZ >>> AKT PIERWSZEGO ŚLUBU J. Z. Umiastowskiej (nr 191)

Na warszawskich Starych Powązkach znajduje się grobowiec rodzinny Ostroróg-Sadowskich (kw. 19), a na nim tablica, z coraz słabiej widocznym już napisem: Ś. P. MARGRABINA JANINA z OSTRORÓG-SADOWSKICH UMIASTOWSKA UR. w MOSZCZENICY w ROKU 1860 ZM. w RZYMIE w ROKU 1941. (J. Z. Umiastowska pochowana jest w Rzymie).

W grobowcu pochowani są m.in.: Aleksandra Ostroróg-Sadowska – matka J. Z. Umiastowskiej oraz zmarły w Sanremo we Włoszech brat Aleksander.

Ojciec J. Z. Umiastowskiej pochowany jest natomiast na cmentarzu w Moszczenicy (zdjęcia grobu w Galerii pod artykułem). W swojej Autobiografii Umiastowska wspomina również o tablicy kommemoratywnej w moszczenickim kościele.

GROBY RODZINNE UMIASTOWSKICH W KOŚCIELE PW. ŚW. WŁADYSŁAWA W SOBOTNIKACH

Sobotniki – miasteczko, będące siedzibą gminy wiejskiej istniejącej do 1939 roku w województwie nowogródzkim w Polsce, w przeszłości należało do rodu Pierzchała-Umiastowskich. Tutaj, w podziemiach kościoła fundacji Władysława Umiastowskiego, znajduje się krypta z grobami rodziny Umiastowskich.

Chowając tutaj w 1904 roku swojego męża Władysława, Janina Umiastowska, obok jego grobu, zostawiła wolne miejsce dla siebie. Do dzisiaj to miejsce pozostaje puste.

Krypta cieszy się zainteresowaniem historyków sztuki ze względu na mozaiki wykonane w Wenecji w pracowni Antoniego Salvati’ego. Galeria zdjęć z kościoła w Sobotnikach na anglojęzycznej stronie http://salviatimosaics.blogspot.com/2013/07/st-wladyslaw-church-subotniki.html

W WIECZNYM MIEŚCIE

J. Z. Umiastowska często bywała we Włoszech, najpierw jako panna, później wraz z mężem Władysławem. Znała też język włoski. Nic więc dziwnego, że właśnie tutaj schroniła się po agresji sowieckiej na Polskę w 1939 r.

Żywym pomnikiem J. Z. Umiastowskiej w Wiecznym Mieście jest Fundacja jej imienia (Fondazione Romana Marchesa J. S. Umiastowska), która jest członkiem Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (MAB). Więcej informacji o Fundacji na stronie www.mabpz.org

W podziemiach kościoła Zmartwychwstańców przy via S. Sebastianello w Rzymie znajduje się tablica kommemoratywna J. Z. Umiastowskiej – Umiastowscy byli dobrodziejami tegoż kościoła.  

W polskim kościele św. Stanisława B.M., na ołtarzu św. Jadwigi Śląskiej, podziwiać możemy niewielkich rozmiarów obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej ufundowany przez J. Z. Umiastowską. Obraz ten nie był jedynym darem J. Z. Umiastowskiej dla tego kościoła.

J. Z. Umiastowska pochowana została na cmentarzu Campo Verano w Rzymie, w kaplicy Arciconfraternita del Preziosissimo Sangue NSGC (wejście od głównej alei).

AUTOBIOGRAFIA J. Z. UMIASTOWSKIEJ

W 1928 roku w Wilnie ukazała się autobiografia J. Z. Umiastowskiej (ps. Nałęcz) pt. „Szmat ziemi i życia. Opisy i wspomnienia” opatrzona przedmową Czesława Jankowskiego, zawierająca liczne fotografie. Na pewno warto po tę pozycję sięgnąć, pamiętając jednak, że jest to subiektywna opowieść, w której autorka celowo pominęła niektóre fakty, np. swoją znajomość i małżeństwo z Ignacym Korwin-Milewskim – kolekcjonerem obrazów, pisarzem, podróżnikiem, właścicielem Wyspy Świętej Katarzyny na Adriatyku – pod każdym względem postacią niezwykłą…

Autobiografia J. Z. Umiastowskiej dostępna jest w Internecie, np. na stronie Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.

Agata Rola-Bruni

GALERIA ZDJĘĆ Z MOSZCZENICY AUTORSTWA P. ANNY GRZELAKOWSKIEJ

Więcej o pałacu w Moszczenicy na www.polskiezabytki.pl

CZYTAJ RÓWNIEŻ>>> O początkach działalności Fundacji Rzymskiej Margrabiny J.Z. Umiastowskiej