Polonia włoska. Słownik Polaków i instytucji polskich we Włoszech.

„Polonia włoska. Słownik Polaków i instytucji polskich we Włoszech” to publikacja przygotowana z nadzieją, że będzie służyć następnym pokoleniom w zapoznaniu się z osobami, których miejscem działania, zamieszkania oraz drugą ojczyzną stały się Włochy (Słowo do Czytenika poniżej).

Jednym z redaktorów Słownika jest o. Hieronim Fokciński SJ († 30 VII 2018) – w latach 1971-2018 Rektor Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie. W czwartą rocznicę śmierci o. H. Fokcińskiego przypominam tę niewielką ale jakże cenną publikację. Z pełną Bibliografią prac o. H. Fokcińskiego można zapoznać się na stronie Instytutu→

Agata Rola-Bruni

Polonia włoska. Słownik Polaków i instytucji polskich we Włoszech. (t. 1)

Red. Kazimierz Dopierała, ks. Hieronim Fokciński SI

Wyd. Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Papieski Instytut Studiów Kościelnych w Rzymie (Bydgoszcz 2002)

SŁOWO DO CZYTELNIKA

Przekazując do rąk czytelnika pierwszy tom słownika Polonii włoskiej, mamy świadomość, że nie odda on całości wysiłków twórczych tych, którzy znaleźli siĘ w Italii. Żaden bowiem ze słowników, choćby najlepiej napisanych, nie spełni funkcji monografii. Mamy jednak nadzieję, że będzie służył następnym pokoleniom w zapoznaniu się z osobami, których miejscem działania, zamieszkania oraz drugą ojczyzną stały się Włochy. Jest prawdą, że w ciągu stuleci drogi Polaków przebywających w Italii wiodły przede wszystkim do Rzymu, choć także i do innych ośrodków uniwersyteckich, i miast takich jak: Bolonia, Padwa, Ferrara, Florencja i inne. Jest również prawdą, że w minionych wiekach najwiekszą grupę osiadłych tam lub przebywających dłużej Polaków stanowiły osoby duchowne i artyści. Po II wojnie światowej, ze względu na pozostanie we Włoszech grupy polskich żołnierzy zasilanych przez emigrację z okresu kryzysów w PRL, sytuacja ta nieco się zmieniła, choć po wyborze Jana Pawła II wzmocniła się także obecność i działalność duchowieństwa polskiego w Wiecznym Mieście.

Słownik nie tylko przybliża osoby, znane i mało znane, a jednak odgrywające ważną rolę wśród Polonii włoskiej, ale także instytucje, organizacje i czasopisma przez nie stworzone. Polonia włoska, niezbyt liczna i rozsiana po całym terytorium Republiki Włoskiej, dopiero się poznaje, konsoliduje, odzyskuje swoją tożsamość. Z pewnością na ten czynnik ma ogromny wpływ rezydowanie w Rzymie Polaka – Jana Pawła II jako głowy Kościoła katolickiego i zarazem Państwa Watykańskiego. W słowniku nie zakreśliliśmy ram czasowych, starając się, jeśli na to pozwala historiografia, podawać w artykułach dane aż do czasu wydania książki. Nie zawsze się to udało. W słowniku nie zamieściliśmy biogramu (choć taki jest przygotowany) papieża Jana Pawła II. Jego osobowość bowiem, znaczenie i działanie znacznie przekraczają aktywność osób umieszczonych w książce.

Słownik ten powstał w trakcie opracowywania encyklopedii Emigracji polskiej i Polonii. Jest wydawany systemem holenderskim, czyli w każdym z ukazujących się tomów hasła ułożone są w porządku alfabetycznym od litery A do Z. System ma, tak jak każdy, zalety i wady. Jedną z wad, z którą musi poradzić sobie redakcja, jest konieczność tworzenia indeksów w następnych tomach, co stwarza pewne utrudnienia dla czytelnika. Mimo tych niedogodności zdecydowaliśmy się na wydanie w tym systemie pierwszego tomu, tym bardziej że dalsze czekanie na uzupełnienia mijałoby się z celem.

Każde hasło w słowniku jest podpisane i po konsultacjach autoryzowane. Zatem piszący artykuł w słowniku bierze pełną odpowiedzialność za prawdziwość faktów znajdujących sie w jego treści. Niekiedy bowiem, szczególnie gdy dotyczy to osób współcześnie żyjących czy instytucji, weryfikacja przez redaktorów wiarygodności haseł jest niezmiernie trudna. Przy każdym z artykułów zamieszczonych w słowniku starano się wskazywać na materiały źródłowe (różnego rodzaju) i literaturę, z których zaczerpnięto informacje. Tę ostatnią ułożono nie w porządku alfabetycznym, przyjętym w słownikach i encyklopediach, ale w porządku chronologicznym z jednym wyjątkiem. Po wykazie archiwaliów umieszczono Polski Słownik Biograficzny (jeśli opracowywany biogram w nim się znajduje), jako dzieło wiodące w polskiej biografistyce, bez względu na rok wydania. Następnie wypisywano encyklopedie, dzieła typu słownikowego i pozostałą literaturę. Literatura stwarza dla badacza szansę pogłębienia wiedzy o interesującej go osobie czy instytucji związanej z Włochami i wskazuje drogę do dalszych poszerzonych badań.

Nasze wyrazy podziękowania kierujemy ku Stanisławowi Morawskiemu z Rzymu, prezesowi Fondazione Romana Marchesa J. Umiastowska, za współpracę i wszechstronne wsparcie udzielone temu opracowaniu, znacznie przekraczające opracowanie kilku artykułów w tym słowniku. Dziękujemy także prof. M. Paradowskiej i prof. T. Radzikowi za wnikliwe recenzje oraz wszystkim Autorom haseł, którzy zgodzili się na nieodpłatne opublikowanie tekstów zaczerpniętych z opracowywanej encyklopedii.

Kazimierz Dopierała,

Hieronim Fokciński SI

Bydgoszcz, w sierpniu 2000 r.