Di Z okazji Roku Mikołaja Kopernika (2023) publikujemy listę najhojniejszych fundatorów Muzeum Kopernikańskiego* w Rzymie oraz materiały prasowe opublikowane na łamach Tygodnika Illustrowanego z informacjami o zbiórce funduszy na utworzenie Muzeum. Lista została przygotowana w oparciu o broszurę „La Mostra dei Cimeli Copernicani” (Rzym 1968) oraz zdjęcia wykonane przez br. Marcina Mosakowskiego CFCI, któremu serdecznie dziękujemy za ich udostępnienie.
Nazwiska Polaków, którzy przeznaczyli na utworzenie Muzeum większe kwoty, a także tych, którzy przysłali dary dużej wartości, zostały wyryte na marmurowym postumencie popiersia Kopernika, znajdującym się w siedzibie Muzeum na Monte Mario w Rzymie. Nazwiska ofiarodawców drobniejszych kwot były na bieżąco podawane w prasie. Warto pamiętać, iż w okresie tworzenia Muzeum Kopernika w Rzymie, zbierane były również składki na stypendium jego imienia na Uniwersytecie Warszawskim oraz na wydanie pamiątkowego albumu przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
POLSCY FUNDATORZY
MUZEUM KOPERNIKAŃSKIEGO W RZYMIE
Nazwiska zamieszczone na postumencie pomnika Mikołaja Kopernika znajdującego się w Obserwatorium Astronomicznym na Monte Mario w Rzymie
FUNDATORES MUSEI
VOLINIENSES PODOLIENSES UCRAINENSES: BRODZKI VICTOR., MICHALOWSKI BOLES., CSCHODKIEWICZ CAR., DOBROWOLSKI JOAN., ACYSS BOLESLAUS, CYBULSKI IGNA., TERRA LUCEORIENSIS, HULEWICZ MARCEL., CHOJECKI BOLES., PIENKOWSKI ERAS., MALISZKIEWICZ IGNA., MALISZKIEWICZ ADAM., MALISZKIEWICZ ROM., TRACZEWSKI JOAN., CSSTARZYNSKI CAR., CSMAZARAKI AUG., CSORLOWSKI ALEX., CSORLOWSKI ADAM., PRZESTRZELSKI ROM., LIWSKI BOLES., OPOCZYNSKI BOLES. , POCIEJKO AUG., MENCEL VANDA, HAMLEC HELENA, CSBRANICKI XAV., CSBRANICKI MICH., CACZOSNOWSKA ELIS., GYMMBIALOCERKIEV.
VILNENSES COVIENSES GRODNENSES: TERRA COVIENSIS, SKIRMUND CASIM., CSGRABOWSKI STAN., SPASOWICZ VLAD., DULEWICZ VINC., DULEWICZ LAUR., BUCEWICZ NESTOR., BUKOWSKI HEN., ORDA NAP., GUTOWSKI FLOR., SURWILLO L.C. , JABLONOWSKA JULIA, NOWICKI ALEX., ZIENKOWICZ VIC.
MASOVIENSES ET VARSAVIENSES: BESIEKIERSKI LUD., KRETKOWSKI LAD., CS ZAMOISKI JOAN., BERNSTEIN IGN., PLONSKOWSKI ROM., GOLDSTAND ALEX., LEVY HENR., BRAUMSTEIN ART., LESSER DAN., BERGSON SAM., WROTNOWSKI LUC., LEWEMBERG JAC., CSPOTOCKI AUG., CAKRASINSKA ROSA, NOWAKOWSKI MARIAS, STUMMER JOS., GLEMBOCKI HUBER., CSZAMOJSKI CAR., CSZAMOISKI TOM., PREYSS ALEX., PEPLOWSKI ADOL., GELLERT VICT., RADOMSKI FEL., KAMINSKI JOAN., WRONSKI CELES., CSMIONCZYNSKI VLAD., BOGUSLAWSKI VIC., REWOLINSKI THEOPH., SOCIETAS MEDICORUM, STUDENTES PHARMAC., KOBYLINSKI JUL., FALEWICZ ALEX., ZUKOWSKI ANT., ROSENBLUM JACOB.
VARSAVIENSES -TERRA, CIVITAS ET UNIVERSITAS: WOLYNSKI ARTH., RYGIER THEOD., SIEMIRADZKI HEN., HOLEWINSKI VINCES, KRASZEWSKI JOS., POLKOWSKI IGN., SZLENKER CAR., SKIMBOROWICZ HIP., GODECKI THEO., LEWENTAL SAM., BARANOWSKI JOAN., KOZERSKI CORN., KRETKOWSKI LAD., LENARTOWICZ THEOPH., BUDZYNSKI ALEX., KRETKOWSKI VLAD., HEINRICH ALEX., UNGER GRAT., GERSON ALBER., RYX LADIS., MIKULSKI LUD., HERMAN JUL., BELZA JOS., BELZA STAN., JENIKE LUDOV., HOFFMAN HEN., DOMBROWSKI PAUL., LESSER STAN., KRONENBERG LEOP., MAJEWSKI VINCEN., BARANOWSKI IGN., BLOCH JOAN., BERSOHN MAT., ZAWADZKI STAN., LOEWEMBERG LEO., NATANSON JAC., BERSOHN JOAN., KRASZEWSKI JOAN., REICHMAN HEN., FILIPOWSKI STAN., GRANCOW CAS. , OLSZANSKI STAN., TEMLER ALEX., TEMLER CASIM., SZLENKER JOAN., SZWEDE LUD., GAY ERNESTUS, WOLOWSKI STAN., SCHOLTZE ADOL., BRUN STAN., HANTKE BERN., GEBETHNER GUST., MENDLELSOHN B. W., SPIESS LUD., LANDE MICH., MARKOWSKI LAD., STAPZYNSKA LADA, GULSKI JOAN., KRAJEWSKI HEN., SOKOLNICKI HENR., RODKIEWICZ ALEX., POZNANSKI MAXIM., ZIEMINSKI LEON., BEDNAWSKI LAD., SOC PHARMACOPUM , KRETKOWSKI EMIL., WOLANSKI RAIM., MEYLERT HEN., KOWALEWSKI ALEX., KOWALEWSKA PAULINA, GROCHOWSKI ALEX., MALEWSKI TIT., PFEIFER LAD., PFEIFER STAN., MOSTOWSKI ADOL., MIZGIER JOAN., SIEDLECKI ALEX., PLONSKOWSKI ROMUAL.
Lista (zgodnie z rozmieszczeniem nazwisk na postumencie) do pobrania w formacie PDF>>>
Czytelne zdjęcia obu tablic zamieszczono w broszurze “La Mostra dei Cimeli Copernicani” (M. Cimino, C. Chelkowska, M. A. Gianuzzi), wydanej w Rzymie w 1968 roku.
MATERIAŁY PRASOWE
(We wszystkich artykułach zachowano oryginalną pisownię)
1. TYGODNIK ILLUSTROWANY nr 158-183 z 1879 roku
Informacje o wpłatach na Muzeum Kopernika w Rzymie w pierwszym półroczu 1879 r. (przykład poniżej, całość do pobrania w formacie PDF)
2. TYGODNIK ILLUSTROWANY nr 179/1879 s. 343
MUZEUM KOPERNIKA W RZYMIE
W jednym z poprzednich naszych artykułów o Muzeum wielkiego polskiego astronoma w wiecznem mieście, mówiliśmy o wyryciu nazwisk założycieli na marmurowych tablicach pomnika Kopernika, wzmiankując, iż 17 miejsc jest tam jeszcze niezajętych.
Obecnie, otrzymawszy od p. Wołyńskiego listę dotychczasowych założycieli, podajemy ją do wiadomości ogółu, jako przyczynek do dziejów powstania tego Muzeum.
Miasto Warszawa, ziemia i uniwersytet, Wołyński Artur, Siemiradzki Henryk, Kraszewski Józef Ignacy, Szlenker Karol, Godecki Teofil, Baranowski Jan, Budzyński Aleksander, Heinrich Aleksander, Gerson Wojciech, Mikulski Ludwik, Jenike Ludwik, Bełza Józef, Bełza Stanisław, Dombrowski Paulin, Kronenberg Leopold, Baranowski Ignacy, Bersohn Matias, Loewenberg Leon, Bersohn Jan, Reichmann Henryk, Grancow Kaźmierz, Temler Aleksander, Szlenker Jan, Gay Ernest, Scholtze Adolf, Hantke Bernard, Mendelsohn B.W., Lande Michał, Starzyńska Władysława, Krajewski Henryk, Rodkiewicz Aleksander, Ziemiński Leonard, Towarzystwo farmaceutyczne w Warszawie, Wolański Rajmund, Kowalewski Aleksander, Pfejfer Władysław, Rygier Teodor, Holewiński Wacław, Polkowski Ignacy, Skimborowicz Hipolit, Lewental Samuel, Kozerski Korneli, Kretkowski Włodzimierz, Unger Gracyan, Ryx Władysław, Herman Julian, Hoffman Henryk, Lesser Stanisław, Majewski Wincenty, Bloch Jan, Zawadzki Stanisław, Natansohn Jakub, Kraszewski Jan, Filipowski Stanisław, Olszański Stanisław, Temler Karol, Szwede Ludwik, Wołowski Stanisław, Braun Stanisław, Gebethner Gustaw, Spiess Ludwik, Markowski Władysław, Gulski Jan, Sokolnicki Henryk, Poznański Maksymilian, Bednawski Władysław, Kretkowski Emil, Meylert Henryk, Kowalewska Paulina, Malewski Tytus, Pfeifer Stanisław, Brodzki Wiktor, Przestrzegalska Bomana, ziemia łucka, Chojecki Bolesław, Maleszkiewicz Adam, Michałowski Bolesław, Hulewicz Marceli, Pieńkowski Erazm, Maleszkiewicz Ignacy, hr. Chodkiewicz Karol, Ziemia kowieńska, Bucewicz Nestor, Dulewicz Wincenty, Skirmunt Kaźmierz, Spasowicz Włodzimierz, Gutowski Floryan, Dulewicz Laurenta, hr. Grabowski Stanisław, hr. Branicki Ksawery, Mencel Wanda, Liwski Jan, Hamiec Helena, Baranowski biskup, Instytut agronomiczny w Puławach, Gimnazyum w Kaliszu, Radoszewski Józef, Towarzystwo farmaceutyczne w Kaliszu, Rembieliński Stanisław, Wodziński Leopold, Towarzystwo imienia Kopernika we Lwowie, Rewoliński Teofil, Kretkowski Władysław, Siedlewski Aleksander, Nowakowski Maryan, Głębocki Hubert, Stummer J., Falewicz Aleksander, Kobyliński Julian, Mostowski Adolf, Mizgier Jan, Prejss Aleksander. Razem 114.
Nazwiska założycieli Muzeum Kopernika drukowane majusculami. Imiona są podane w skróceniu, nietyle dla zyskania miejsca, ile dla oszczędzenia kosztów, bo wykucie i pozłocenie każdej litery kosztowało 20 centymów.
Boki piedestału zapełnione są w ten sposób: Strona frontowa nosi napis: Nicolaus Copernicus, Nationis Polonae Decus, Honor, Gloria” i t. d.; na stronie prawej wyryte są nazwiska Warszawiaków, na lewej założycieli Muzeum z innych dzielnic. Strona tylna jest zupełnie wolna.
Rozglądając się w nazwiskach założycieli Muzeum Kopernika w Rzymie widziemy iż pochodzą oni wyłącznie prawie z królestwa i cesarstwa. Poznańskie, Prusy Zachodnie, Kraków i Galicya, z boleścią zaznaczyć nam to przychodzi, nie dostarczyły żadnego niemal założyciela.
Posągi marmurowe Kopernika (dar naszych artystów rzeźbiarzy p. p. Rygiera i Brodzkiego) wykończają się, a jeden z nich, mianowicie Rygiera, jest już zupełnie gotów. Co się tyczy obrazu Aleksandra Lessera, przedstawiającego „Ostatnie chwile Kopernika”, który zakupiony został za inicyatywą obywateli naszych wyznania mojżeszowego, to takowy, jako niezapłacony dotąd, poszedł na wystawę do Monachium, zkąd dopiero w końcu października będzie mógł być wysłany do Rzymu. Jednocześnie zapewne znajdzie się tam i płaskorzeźba p. Syrewicza, do wykonania której artysta ten przystępuje. Płaskorzeźba ta przedstawi jeden epizod z życia naszego astronoma, mianowicie jego wystąpienie na sejmiku w Grudziądzu, w sprawie ujednostajnienia monety, spodlonej przez Krzyżaków.
O dniu uroczystego, urzędowego otwarcia Muzeum Kopernika, w stałym jego lokalu w Collegio Romano, wobec króla i inteligencyi polskiej i włoskiej, nie omieszkamy w swoim czasie zawiadomić naszych czytelników.
3. TYGODNIK ILLUSTROWANY nr 174/1879 s. 262-263
MUZEUM KOPERNIKA W RZYMIE
Tymczasowo otwarte przez p. Wołyńskiego Muzeum Kopernika w wiecznem mieście, przez kilkanaście dni zrzędu było przedmiotem licznych pielgrzymek, dla stałych mieszkańców siedmiopagórkowego grodu i cudzoziemców.
Prawie wszystkie dzienniki włoskie poświęciły otwarciu tej polskiej instytucyi mniej lub więcej obszerne uwagi, choć urzędowanie Muzeum naszego astronoma dotąd jeszcze inaugurowane nie zostało. (…)
Lubo bez zaprzeczenia największa zasługa za urządzenie tak wspaniałego muzeum przypada w udziale p. Arturowi Wołyńskiemu, przecież krzywdzilibyśmy nasz naród, gdybyśmy publicznie nie wyrzekli, iż jego-to szlachetna ofiarność dozwoliła rzecz przedsięwziętą szczęśliwie doprowadzić do końca. Zwłaszcza w ostatnich czasach ofiarność ta znakomicie wzrosła, a liczba założycieli Muzeum (t. j. takich, którzy złożyli na ten cel 100 franków) powiększyła się tak bardzo, iż gdy w dniu 20 października 1877 r. było ich 28, w końcu marca r. b. p. Wołyński wykazał nam ich przeszło cztery razy więcej, bo stu dwudziestu jeden (121) przedstawiających kapitał 11,801 franków 50 cent.
Nazwiska dotychczasowych założycieli wyryte zostały na marmurowych tablicach w Muzeum, dokoła popiersia Kopernika; do zapełnienia tych tablic pozostaje jeszcze 17 miejsc otwartych.
W ofiarach na Muzeum naszego Astronoma przyjmowali wszyscy udział, a ucząca się młodzież szlachetnie bardzo i do tego celu przyłożyła rękę swoję. Wzmiankowaliśmy w swoim czasie o ofiarach w tym celu studentów uniwersytetu w Warszawie, kilku gimnazyów i młodzieży aptekarskiej; obecnie zaś dowiadujemy się, że Polacy kształcący się w Dorpacie nadesłali w tych dniach do redakcyi Kuryera Codziennego sto dwa ruble na Muzeum rodaka naszego. Jest to objaw bardzo pocieszający i dlatego notujemy go z uznaniem; młodzież szkolna i uniwersytecka bowiem jest następczynią naszą, jej przypadnie w udziale i spuściznie dalsza praca około dobra i chwały naszego kraju. Widząc więc ją dziś tak chętnie śpieszącą z groszem swym, od ust nieraz odjętym, na cele ogólne, można będzie spokojnie ustąpić z pola znojów i trudu, w przekonaniu iż ono głogiem i chwastami nie porośnie.
A teraz, na zakończenie, podajemy dzisiejszy bilans Muzeum Kopernika w Rzymie:
Ofiary pieniężne przyniosły fr. 16,720 cent. 60
Ofiary w naturze [przyniosły fr.] 29,736 [cent.] 85
Ogółem fr. 46,457-45
Co się pieniędzy tyczy, to rok 1876 przyniósł ich 1,758 fr., lata 1877 i 1878 fr. 10,766 cent. 90, a rok 1879 fr. 4,195 cent. 70 – razem fr. 16,720 cent. 60. Z tych pieniędzy założyciele Muzeum dali fr. 11,801 cent. 50, loterya przyniosła fr. 1,603 cent.45, a drobne składki 3,315 fr. 65 c.
Dokładniejsze informacje o zbiórce funduszy i utworzeniu Muzeum w książce Jana Piskurewicza Z ziemi włoskiej dla Polski.
*Oficjalna nazwa Muzeum: Museo Astronomico e Copernicano
Opracowała Agata Rola-Bruni
CZYTAJ RÓWNIEŻ NA NASZEJ STRONIE: “Kopernik w Wiecznym Mieście” oraz “CIMELI COPERNICANI A ROMA (catalogo della mostra)”
Commenti