Di Artykuł Marka Melnyka pt. „Ukraińcy i Polacy. Pojednani Ewangelią” ukazał się w 2017 roku w czasopiśmie Edukacja Humanistyczna nr 2 (37). Autor przedstawił w nim m.in. mało znane fakty dotyczące spotkań, które odbyły się w dniach 8 i 17 października 1987 roku w Rzymie i zainicjowały proces polsko-ukraińskiego pojednania. Pierwsze z nich miało miejsce w Papieskim Kolegium Polskim (od 2018 roku w reorganizacji), którego rektorem był wówczas ks. Marian Rola; drugie w Papieskim Kolegium Ukraińskim Św. Jozafata.
Poniżej zamieszczamy fragmenty artykułu Marka Melnyka poświęcone obu spotkaniom (bez przypisów, cały tekst dostępny online na stronie Czasopisma) oraz link do numeru 4 (395) miesięcznika ZNAK z 1988 roku – jedynego, zdaniem M. Melnyka, czasopisma w Polsce, które opublikowało deklaracje o pojednaniu polsko-ukraińskim ogłoszone w Rzymie w październiku 1987 r. Teksty tych deklaracji zostały opublikowane w ZNAKU w wersji ocenzurowanej.
UKRAIŃCY I POLACY. POJEDNANI EWANGELIĄ (fragm. bez przypisów)
Marek Melnyk
Każdy, kto chociaż trochę interesuje się relacjami polsko-ukraińskimi, musi dostrzec wyraźne dążenie Kościoła katolickiego do pojednania obu narodów. (…)
U początków całego procesu stało wydarzenie sprzed trzydziestu lat [z 1987 roku]*, które nie miało wtedy szansy zaistnieć w szerokiej świadomości społecznej w Polsce, tym bardziej zaś na Ukrainie, gdzie Kościół greckokatolicki był nadal zdelegalizowany. W Polsce jed[y]nie „Znak” opublikował obie deklaracje. Nie odbywało się też w świetle kamer i fleszów. Uderzające, w jak skromnych warunkach zainicjowano cały proces dialogu i pojednania, gdy w Rzymie 8 października 1987 roku w Papieskim Kolegium Polskim oraz 17 października tego samego w Kolegium Ukraińskim św. Jozafata ogłoszono deklarację o pojednaniu między Polskami i Ukraińcami. Próba rekonstrukcji wydarzeń z października 1987 roku oznacza odpowiedź na pytanie: dzięki czemu możliwe było konstruowanie przez elity kościelne „zasad” pojednania obu narodów? Uchwycenie działania tego mechanizmu w momencie jego wprawienia w ruch jest niezwykle interesujące poznawczo.
O wydarzeniach z października 1987 roku wiadomo bardzo niewiele. Wiele wskazuje, że doszło [do] nich dzięki szczęśliwemu przypadkowi, w tym okresie bowiem odbywał się w Watykanie synod biskupów Europy. Dzięki temu w jednym czasie i miejscu obecni byli biskupi polscy i ukraińscy. Ci ostatni oczywiście reprezentowali praktycznie wyłącznie ukraińską diasporę, należy jednak pamiętać, że Rzym był wówczas miejscem, w którym przebywał kardynał Lubaczewski, zwierzchnik wszystkich grekokatolikow, rownież tych z Ukrainy sowieckiej. Wskazywał na to jego tytuł arcybiskupa lwowskiego. Tak więc w jego osobie reprezentowana była również Ukraina.
Niewiele wiadomo o kulisach obu spotkań i procesie formułowania obu deklaracji.
Z rozmów przeprowadzonych z księdzem doktorem [Hieronimem] Fokcińskim SJ, ówczesnym dyrektorem Ośrodka Papieskich Studiów Kościelnych w Rzymie [Papieskiego Instytutu Studiów Kościelnych w Rzymie], wynika, że obie deklaracje przygotowywali dużo wcześniej polscy i ukraińscy duchowni. Ze strony polskiej był to wspomniany ksiądz Fokiński [Fokciński], ze strony ukraińskiej – ksiądz Sofron Mudryj, rektor Papieskiego Kolegium Ukraińskiego Św. Jozafata. Ostateczny kształt dokumentów powstał w wyniku swoistych negocjacji, korekt i dyskusji. Musiało być to niełatwe, zważywszy na fakt, że deklaracje o pojednaniu między obu narodami sformułowane przez hierarchów katolickich obu narodów to specyficzny rodzaj dokumenów. Mają one charakter oficjalnych wypowiedzi osób pełniących funkcje urzędowe, przywódcze – zwykle polityków, liderów organizacji społecznych, duchownych, czyli przedstawicieli elit społecznych. Wypowiedzi te są często formułowane ex cathedra. Charakter tego rodzaju dokumentów sprawia, że należy odczytać to, co jest w nich „podskórne”, ukryte, niewyrażone expressis verbis, oraz oddzielać pragnienie skierowane ku przyszłości od stanu teraźniejszego. Trzeba zatem podchodzić do tego zjawiska in statu nascendi tak, aby uchwycić choćby zarys i ruch myśli ludzi, ktorzy pragnęli urzeczywistnić ideę pojednania polsko-ukraińskiego.
Pierwsza z uzgodnionych deklaracji pojawiła się podczas spotkania polskich i ukraińskich biskupów 8 października 1987 roku w Papieskim Kolegium Polskim w Rzymie. Było to wystąpienie kardynała Józefa Glempa pod tytułem „Przemówienie podczas spotkania w Kolegium Polskim” – w istocie deklaracja o przebaczeniu i pojednaniu polsko-ukraińskim. (…)
Podobny dokument ujrzał światło dzienne 17 października w Kolegium Ukraińskim św. Jozafata w Rzymie, gdzie biskupi greckokatoliccy, w ramach to kontynuacji spotkania z 8 października, gościli biskupów rzymskokatolickich. Wówczas to arcybiskup większy Lwowa kardynał Myrosłav Lubacziwśkyj, zwracając się do kardynała Józefa Glempa, wygłosił specjalne przemówienie, którego najważniejszym elementem była deklaracja pojednania polsko-ukraińskiego. (…)
Biskupi w 1987 roku zarysowali również pewien system wartości owego procesu pojednawczego. W jego trakcie miały być realizowane następujące wartości: braterska rozmowa, pojednanie, przebaczenie i miłość. Zestawione razem, sugerują jakiś wcześniejszy konflikt, obcość, nienawiść. Są to antywartości, które zaistniały między narodami w przeszłości. (…)
Zarysowuje się tu wyraźnie podstawowa rola Jana Pawła II w przygotowaniu spotkań obu episkopatów oraz obchodów Jubileuszu Tysiąclecia Chrztu Rusi Kijowskiej. Należy jednak Jego rolę „wkomponować” w szerszy kontekst spraw trudnych, które dotyczą nie tylko tych dwóch narodów. Papież bowiem proponował „wszystkim” drogę pojednania i przebaczenia. Jan Paweł II zaaprobował z pewnością obie deklaracje, co poświadczył obecny na spotkaniu w Kolegium św. Jozafata jego sekretarz, ks. Stanisław Dziwisz. Co więcej, w późniejszym okresie papież był niestrudzonym promotorem dialogu i pojednania polsko-ukraińskiego. (…)
*W nawiasach kwadratowych przyp. Redakcji POLONIA in ITALIA
CZYTAJ CAŁY ARTYKUŁ W FORMACIE PDF >>>
S. 29 – PRZEMÓWIENIE PODCZAS SPOTKANIA W KOLEGIUM POLSKIM (Kard. Józef Glemp)
S. 32 – PRZEMÓWIENIE PODCZAS SPOTKANIA W KOLEGIUM ŚW. JOZAFATA (Kard. Myrosław Lubacziwśkyj)
S. 36 – PRZEMÓWIENIE PODCZAS SPOTKANIA W KOLEGIUM ŚW. JOZAFATA (Kard. Józef Glemp)
Podczas spotkania w Papieskim Kolegium Polskim kard. Józef Glemp powiedział m.in.:
“Nie chcemy poruszać historii, w której na pierwszy plan wybijają sią sprawy bolesne. Taka jest tendencja patrzenia na nasze wspólne dzieje. Może kiedyś odkryjemy w naszej historii dobre karty, bo takie były. Byli w naszej historii Ukraińcy, którzy kochali Polaków, i byli Polacy, którzy kochali Ukraińców. Dziś jednak przygniata nas jakby nawyk narzekań, uprzedzeń, oraz wspomnienia łez, a także krwi. Nie wolno nam podejmować licytacji, kto komu więcej krzywd wyrządził. Do niczego to nie doprowadzi. Szczególnie my, duchowni, winniśmy wiedzieć, że gojących się ran nie wolno rozdrapywać. Pomyślmy, że mógł być ktoś trzeci, kto nas wzajemnie podburzał, by wygrać własne interesy.”
CZYTAJ RÓWNIEŻ:
Jan Paweł II patronem pojednania polsko-ukraińskiego
Jan Paweł II na Ukrainie/Giovanni Paolo II in Ucraina/Іван Павло ІІ в Україні
Oprac. Agata Rola-Bruni
Commenti