O wystroju kościoła polskiego w Rzymie podczas uroczystości pogrzebowych króla Jana III Sobieskiego (10 XII 1696)

W najnowszym numerze czasopisma ARCHIWA, BIBLIOTEKI I MUZEA KOŚCIELNE (nr 120/2023) ukazał się bardzo interesujący i bogato ilustrowany artykuł w języku włoskim poświęcony uroczystościom pogrzebowym ku czci króla Jana III Sobieskiego, które odbyły się w dniu 10 grudnia 1696 roku w kościele pw. św. Stanisława B.M. w Rzymie (ROMA, 10 DICEMBRE 1696, UN FUNERALE ABSENTE CORPORE: L’APPARATO EFFIMERO ALLESTITO NELLA CHIESA DI SAN STANISLAO DEI POLACCHI IN MEMORIA DELLA MORTE DI JAN III SOBIESKI). Jego autorką jest Francesca Ceci, znana już naszym Czytelnikom z innych polecanych przez nas publikacji, poświęconych obecności Sobieskich we Włoszech.

OD LEWEJ: P.J. Wörndle, *Vittoria di Jan III Sobieski a Vienna, 1683* (Palazzo Barberini, inv. 4680. Gallerie Nazionali di Arte Antica, Roma (MiC), foto Zeno Colantoni); P.J. Wörndle, *Fondazione del convento dei Cappuccini e delle Suore Sacramentine a Varsavia da parte di Jan III e Maria Casimira, 1683* (Palazzo Barberini, inv. 4682. Gallerie Nazionali di Arte Antica, Roma (MiC), foto Zeno Colantoni)*

Francesca Ceci, w oparciu o dostępne źródła, dokładnie przedstawiła przebieg całej ceremonii, zwracając w sposób szczególny uwagę na wystrój świątyni, a zwłaszcza na dużych rozmiarów medaliony (ok. 330 x 260 cm), które stanowiły część dekoracji. Pięć z sześciu owalnych malowideł ozdabiających kościół św. Stanisława B.M. podczas uroczystości widać na ilustracji poniżej.

S. Cipriani, P. e F. Bartoli, *Apparato effimero, catafalco per Giovanni III Sobieski nella chiesa di San Stanislao dei Polacchi*, acquaforte, 1697 (Roma, Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali. Museo di Roma, Archivio Iconografico, inv. MR 40505)

Fragment ilustracji: S. Cipriani, P. e F. Bartoli, *Apparato effimero, catafalco per Giovanni III Sobieski nella chiesa di San Stanislao dei Polacchi*, acquaforte, 1697 (Roma, Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali. Museo di Roma, Archivio Iconografico, inv. MR 40505)

Cztery medaliony znajdują się w Rzymie. Do 2017 roku można je było zobaczyć w Circolo Ufficiali Pałacu Barberini, później zostały wyjęte z ram, zwinięte i zdeponowane w magazynach Galerii (Galleria Nazionale di Arte Antica di Palazzo Barberini a Roma). Dwóch medalionów przygotowanych na rzymskie uroczystości ku czci Jana III Sobieskiegio nie udało się dotychczas odnaleźć. Z zachowanych źródeł wiadomo jednak jak wyglądały, np. nieodnaleziony medalion umieszczony nad ołtarzem głównym przedstawiał uroczystości ślubne Jana Sobieskiego z Marią Kazimierą.

OD LEWEJ: P.J. Wörndle, *Vittoria di Jan III Sobieski a Chocim, 1673* (Palazzo Barberini, inv. 4679. Gallerie Nazionali di Arte Antica, Roma (MiC), foto Zeno Colantoni); P.J. Wörndle, *Michał Kazimierz Radziwiłł ricevuto da Innocenzo XI, 1680*
(Palazzo Barberini, inv. 4681. Gallerie Nazionali di Arte Antica, Roma (MiC), foto Zeno Colantoni)

Stan malowideł, jak zaznacza Francesca Ceci, nie jest najlepszy. Jak najszybciej trzeba rozpocząć prace konserwatorskie i restauratorskie. Po ich wykonaniu, medaliony powinny zostać ponownie oprawione w ramy i wystawione w odpowiednim dla nich miejscu.

Optymizmem napawa fakt, iż pierwsze kroki w celu uratowania tych wyjątkowych dzieł sztuki zostały już podjęte: Il prof. Jerzy Miziołek dell’Università di Varsavia e chi scrive hanno avviato i primi contatti con la Galleria Barberini per portare avanti il progetto di restauro (2023) – czytamy w przypisie 45. na stronie 132. artykułu. Czy podjęte działania zakończą się sukcesem? W dużym stopniu zależy to od reakcji opinii publicznej… dlatego gorąco zachęcamy do uważnego śledzenia losu tych wyjątkowych rzymskich poloników, których przetrwanie do naszych czasów jest zjawiskiem rzadkim i wyjątkowym, na co zwraca uwagę Autorka artykułu, pisząc: „La conservazione di questi dipinti relativi all’allestimento funerario effimero per un sovrano quale Jan III Sobieski, che possono essere datati con precisione e la cui storia è ben nota, è un evento assolutamente raro ed eccezionale”. (s. 132)

Poniej zamieszczamy streszczenie artykułu w języku polskim oraz link do całego artykułu w formacie PDF.

*Wszystkie zdjęcia pochodzą z artykułu Franceski Ceci opublikowanego na licencji CC BY-NC-SA.

Oprac. Agata Rola-Bruni

POBIERZ ARTYKUŁ W FORMACIE PDF>>>

Streszczenie

Kościół pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Rzymie jest narodowym kościołem polskim, w którym obchodzono uroczystości pogrzebowe polskich władców. Również po śmierci króla Jana III Sobieskiego odbyły się uroczyste symboliczne egzekwie. Carlo Barberini, jako kardynał protektor Polski, zorganizował publiczne i kosztowne ceremonie, aby odpowiednio uczcić śmierć króla. Przebieg nabożeństwa żałobnego oraz dekoracja funeralna są znane szczegółowo dzięki trzem współczesnym drukowanym protokołom oraz rycinie opisującej każdy aspekt ceremonii i wystrój kościoła ku czci polskiego króla. Kościół ozdobiono m.in. sześcioma malowanymi medalionami opiewającymi ważne wydarzenia z życia króla Jana III Sobieskiego. Zachowane cztery z sześciu medalionów przechowywane są obecnie w Galleria Nazionale di Arte Antica w Palazzo Barberini w Rzymie. W 2018 roku badacz Giovan Battista Fidanza odnalazł w archiwum rodziny Barberinich dokumenty dotyczące kosztów uroczystości. Według źródeł artystą, który wykonał sześć funeralnych obrazów owalnych był Giacomo Wernele, co wskazuje na italianizację nazwiska Philip Jakob Wörndle.

Obecnie stan zachowania owalnych płócien funeralnych jest zły. Konieczna jest konserwacja obrazów, aby uchronić je przed zniszczeniem i udostępnić na ekspozycji muzealnej.